BDP, köye geri dönüşlerle ilgili "Barış Komisyonu" kurulması için kanun teklifi hazırlayarak, kamuoyunda tartışmaya açtı. Henüz Meclis Başkanlığı'na verilmeyen teklif, STK'ler ve kamuoyundan gelecek önerilerle birlikte son hali verildikten sonra Meclis'e sunulacak. Kanun teklifinin detaylarını BDP Grup Başkan Vekili İdris Baluken, Meclis'te düzenlediği basın toplantısı ile açıkladı. Baluken, "Kadim yurtlara dönüş kanunu teklifi" kanunun amaç ve kapsamının son çeyrek yüzyıldır zorla göçe tabi tutularak, kadim yurtlarını terk etmek zorunda bırakılmış yurttaşların zararlarının telafisi ve tazminine, isteğe bağlı olarak dönüşleri durumunda, insan onuruna yaraşır yaşam koşullarının sağlanmasına, barış komisyonunun, yerel kurulların ve koordinasyonlarının oluşturulmasına, toplumsal bellek çalışmaları ve arşivlemeye yönelik esasları düzenlemeye dönük olduğunu kaydetti.

Barış komisyonu, yerel kurullar ve koordinasyon

Kanun teklifinin "Barış Komisyonu, Yerel Kurullar ve Koordinasyon" konulu bölümünü açıklayan Baluken, "Bu kanunun uygulanmasını izlemek, değerlendirmek, denetlemek, belirlenen görevleri ifa etmek, yetkileri kullanmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Barış Komisyonu kurulur" dedi. Baluken, Barış Komisyonu'nun görevlerini ise şöyle sıraladı:

* Barışın sağlanmasına katkı vermek, görüş ve öneriler geliştirmek.

* Yerel kurulların toplumsal bellek çalışmaları ve arşivlemeleri üzerine incelemeler yapmak ve Genel Kurul'da açılacak genel görüşmeye esas raporu hazırlamak.

* Yurtlarını terk etmek zorunda bırakılmış vatandaşların isteğe bağlı olarak dönüşleri durumunda, bu kanunun sağladığı hak ve hizmetlerin yaşama geçirilip geçirilmediğini, uygulamada ortaya çıkan sorunları tespit etmek ve Genel Kurul'da açılacak genel görüşmeye esas raporu hazırlamak.

* Meclis Başkanlığı'nca barış süreci kapsamında havale edilen kanun tasarı ve teklifleriyle, kanun hükmünde kararnameleri görüşmek, barış süreci ile ilişkili olan Meclis komisyonlarının gündemindeki konular hakkında görüş ve öneri bildirmek.

* Başta zorla göç olmak üzere barış süreci ile ilgili başvuruları incelemek, gereğinin yapılması için ilgili mercilere iletmek, her yıl başvurularla ilgili Genel Kurul'da açılacak genel görüşmeye esas raporu hazırlamak.

Barış Komisyonu

Barış Komisyonu'nda, siyasi parti grupları ile bağımsızların Meclis'teki sayılarının üye tamsayısına nispet edilmesi ile bulunacak yüzde oranına uygun olarak temsil edileceğinin kanun teklifinde yer aldığını belirten Baluken, şunları dile getirdi: "Barış Komisyonu üyelikleri için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi iki yıldır. Barış Komisyonu, üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz."

'Yerel kurullar ve halk katılım toplantıları'

Baluken, kanun teklifinin, "Yerel kurullar ve halk katılım toplantıları" bölümünde "Yerel kurullar, zorla göçe maruz bırakılan yerleşim yerlerinin bulunduğu her ilde kurulur. Yerel kurullar, tüzel kişiliği haiz olup, kendi bütçeleri ve personeli eliyle çalışmalarını yürütürler. Yerel kurullar; kadın-erkek eşitliği temelinde zorla göçe tabi tutulan vatandaşların kendi aralarında yapacakları seçimle belirlenecek 5 üye, il barosu, tabipler odası, insan hakları ve göç konularında çalışan sivil toplum kuruluşları birer üye, büyükşehir veya il belediye meclisinden bir üye ve valiliği temsilen bir üye olmak üzere 11 üyeden oluşur. Kurul kendi üyeleri arasından başkanını seçer ve sekretaryasını oluşturur. Yerel kurullar, düzenli aralıklarla halk katılım toplantıları yapar. Yerel kurullar ihtiyaç duyduğu konularda veya yerleşim ölçeğinde alt kurullar oluşturabilir" dedi.

Kadim Yurtlara Dönüşleri Koordinasyon Kurulu

Baluken, kanun teklifinde, "Yerel kurullar arasında koordinasyon sağlanması ve bu kanunla kendisine verilen görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak üzere, kamu tüzel kişiliğini haiz Başbakanlıkla ilişkili Kadim Yurtlara Dönüşleri Koordinasyon Kurulu kurulmuştur. Koordinasyon Kurulu; zorla göçe tabi tutulan vatandaşların kendi aralarında yapacakları seçimle belirlenecek iki üye, zorla göçün yaşandığı yerleşim yerlerinden il barosu, tabipler odası, insan hakları ve göç konularında çalışan sivil toplum kuruluşlarından birer üye ve Meclis tarafından seçilen 5 üye olmak üzere 11 üyeden oluşur" diye belirtti.

Toplumsal bellek çalışmaları ve arşivleme

Toplumsal bellek çalışmaları ve arşivleme bölümünü hakkında konuşan Baluken, bu çalışmaların yerel kurullarca yürütüleceğini kaydetti. Baluken, "Yerel kurulların toplumsal bellek çalışmalarında mağdurların beyanları ve yaşam deneyimleri esastır. Zarar gördüğünü veya tanıklığı olduğunu iddia eden her gerçek veya tüzel kişi yerel kurullara başvurabilir. Başvurulara ilişkin usul ve esaslar yerel kurullarca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Yerel kurullar bu çalışmalarında barolar, tabip odaları, insan hakları ve göç konularında çalışan sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapar. Yerel kurullar, toplumsal bellek çalışmalarında ve diğer görevleri kapsamında gerekli gördüğü bilgileri tüm kurum ve kuruluşlardan istemeye yetkilidir. Toplumsal bellek çalışmaları ile ilgili yerel kurullarca hazırlanacak raporlar Meclis'e, bir örneği de Koordinasyon Kurulu'na gönderilir. Barış Komisyonu'nda yapılacak görüşmelere ilgili yerel kurul ve Koordinasyon Kurulu katılır" dedi.

Çeşitli hükümler

Baluken, kanun teklifinde "Faili meçhuller ve toplu mezarlar" konusunun öncelikli olarak yer aldığını ve faili meçhul yurttaşların adları ve anılarının kamusal alan kullanımlarında yaşatılacağını kaydetti. Baluken, "Tazmin", "Barış Anıtları ve kamusal alanlarda hafızanın yaşatılması", "Haklar ve kamu hizmetleri", "Barınma ve altyapı", "Çalışma hakkı ve gelir getirici iş destekleri", "Eğitim hakkı", "Sağlık hakkı", "Sosyal destekler", "Ağaçlandırma" bölümü ile "Personel, bütçe ve denetim ile ilgili hükümler", "Bütçe, muhasebe ve diğer mali konulara ilişkin hükümler", "Danışmanlık hizmeti", "Dış denetim", "Demokratik denetim mekanizmaları" bölümünden sonra kanun teklifinde, "Muafiyet" başta olmak üzere çeşitli hükümleri önerdiklerini belirtti. DİHA